” Ш.о.р.о.н.г.и.й.н х.у.л.г.а.р, нутгийн о.в.г.о.р ” гэж х.о.ч.л.о.г.д.о.х х.ү.м.ү.ү.с э.ц.э.с.т.э.э ямар уршиг балаг т.а.р.ь.д.г.и.й.г Говьсүмбэр аймгийн харьяат Ж. Ганхуяг х.а.р.у.у.л.л.а.а. Ж. Ганхуяг ш.о.р.о.н.д байсан, х.э.н.и.й х.э.н.б.у.г.а.й.г.а.а.с ч а.й.д.а.г.г.ү.й, х.ү.н.т.э.й г.а.р з.ө.р.ү.ү.л.ж байгаад х.ү.ч.и.н м.ө.х.ө.с.д.в.ө.л х.у.т.г.а.л.д.а.г гэдгээрээ бусдыг а.й.л.г.а.с.а.а.р н.у.т.а.г.т.а.а дураараа д.у.р.г.и.ж, д.у.н.д ч.ө.м.г.ө.ө.р.ө.ө ж.и.р.г.э.д.э.г б.о.л.с.о.н нэгэн.
Д.а.в.р.а.х т.у.с.а.м нь д.а.р.л.а.г..д.а.ж, д.а.л.л.а.с.а.н газар нь и.л г.ү.й.ж, д.а.л.а.й.с.а.н үед нь д.а.л.д н.у.у.г.д.а.н, а.р.г.ы.г нь а.в.а.х гэж аль л ө.н.г.ө.т.э.й өөдтэй бүхнээ хөөрхий Чойрынхон түүнд с.а.й.м.ш.р.ан өгдөг, ө.р.г.ө.д.ө.г байсан. Түүний энэ э.з.э.р.х.и.й..л.э.н д.а.р.а.н.г.у.й.л.ж, а.з.а.р.г.а..л.а.н х.а.р.г.и.с.л.а.х нь эрээгээ а.л.д.а.ж, э.ц.э.с.т.э.э н.и.й.г.м.и.й.г а.й.д.а.с.т а.в.т.у.у.л.с.а.н э.м.г.э.н.э.л.т х.э.р.э.г ү.й.л.д.э.г.д.э.х у.р.ш.и.г д.а.г.у.у.л.ж байж.
” А.а.в “- ын ү.ү.д т.а.т.а.ж, н.а.р.с.н.ы н.а.а.р.а.н.д олон ж.и.л т.а.л.х.л.аг.д.с.а.н хэн байлаа ч ц.а.а.н.а.а л нэг ” ш.о.р.о.н ” с.а.н.а.а.т.а.й б.о.л.с.о.н байдаг нь ч.о.н.ы.н ү.ү.р.э.н.д өссөн х.ү.н.и.й ү.р т.ү.ү.х.и.й м.а.х з.у.л.г.а.а.д.а.г.т.а.й а.г.а.а.р н.э.г.э.н а.ж.э.э. Тэрээр н.а.й.м.а.н жил ш.о.р.о.н.д с.у.у.г.а.а.д бусдыг ө.р.ө.в.д.ө.ж х.а.й.р.л.а.х, э.н.э.р.э.н н.и.г.ү.ү.л.с.э.х.и.й.г у.м.а.р.т.с.а.н ч.у.л.у.у.н з.ү.р.х.т.э.й, х.ү.н д.ү.р.с.т.э.й нэгэн б.о.л.ж х.у.в.и.р.с.а.н байгаа юм.
А.р.х.и.н.а.а.с хол б.а.й.л.г.а.х гэсэн э.х.н.э.р.э.э т.ө.м.ө.р ц.а.р.и.л, з.э.э.т.ү.ү, х.ү.р.з.э.э.р з.э.в.с.э.г.л.э.н бүтэн я.с ү.л.д.э.э.л.г.ү.й х.э.м.х.ч.и.н н.ү.д.э.ж, г.а.в.л.ы.г нь н.я.ц.а.л.ж х.ө.н.ө.ө.с.ө.н х.э.р.э.г ү.й.л.д.э.х.э.э.с.э.э өмнө д.э.л.г.ү.ү.р.т. ч.и.х.э.р авахаар зогсч байсан х.ү.ү.х.д.и.й.н 300 төгрөгийг б.у.л.а.а.ж а.в.ч байсан нь ж.и.р.и.й.н л з.ү.й.л байжээ. Тэрчлэн нутгийнхаа иргэдийн хөрөнгөнд г.а.р д.ү.р.ж, х.ү.н.и.й юмаар х.ү.ү.д.э.г.н.э.ж байсан нь түүний х.у.в.ь.д б.о.л х.ү.н ё.с.н.ы.х юм байж.
Е.р нь хаа газарт ингэж ” ш.о.р.о.н.г.и.й.н х.у.л.г.а.р ” хэмээн ө.ө.р.и.й.г.ө.ө ц.о.л.л.о.ж х.ү.н.и.й н.и.й.г.м.э.э.с өөрсдийгөө т.у.с.г.а.а.р.л.а.с.а.н н.у.т.г.и.й.н о.в.г.о.р, ж.а.л.г.ы.н ж.а.а.н.у.у.д х.э.з.э.э нэгэн цагт өөртөө болон ө.р.ө.ө.л.д г.а.й б.о.л.с.о.о.р и.р.с.э.н. О.в.г.о.р.д.о.ж бусдын юмыг ө.ө.р.и.й.н болгон б.у.л.а.а.ж я.в.а.а х.ү.м.ү.ү.с б.ү.х.н.и.й.г а.з.а.р.г.а.л.а.х гэсэн а.в.и.р.а.а.с.а.а б.о.л.ж хэн нэгний г.а.р.т ө.р.т.ө.н
б.у.с.д.ы.г х.э.р.э.г.т.э.н б.о.л.г.о.ж э.с.в.э.л м.ө.р.ө.ө.р.ө.ө, а.м.ь.д.р.а.л.ы.н төлөө яваа нэгний цаг хугацааг дуусгавар болгох нь х.а.р.а.м.с.м.а.а.р. Ж. Ганхуягийн ү.й.л.д.с.э.н х.э.рг.ү.ү.д, сая э.х.н.э.р.э.э б.а.л.м.а.д.а.а.р х.ө.н.ө.ө.с.ө.н нь М.о.н.г.о.л.ы.н н.и.й.г.э.м.д байгаа з.ө.в.х.ө.н н.э.г э.м.г.э.н.э.л, нэг ж.и.ш.э.э нь. Н.у.т.а.г н.у.т.а.г.т л .ш.о.р.о.н.г.о.о.р д.а.м.ж.с.ан Ж. Ганхуягийн и.ж.л.ү.ү.д байна.
Б.ү.р х.у.л.г.а.й.н х.э.р.г.э.э.р х.о.ё.р.х.о.н ж.и.л н.а.а.р.а.н дээр х.э.в.т.с.э.н э.т.г.э.э.д.ү.ү.д н.а.р.а.н.д гарахаараа х.ү.н.и.й ү.н.э.р.э.э г.э.э.ж нутаг нугынхаа и.р.г.э.д.и.й.г а.й.л.г.а.ж и.ч.э.э.ж, эд х.ө.р.ө.н.г.ө.д нь э.з.э.н с.у.у.ж явдаг болжээ. А.Т.А.М.АН. Т.Ө.Р.Ө.Ө.Г А.М.Ь.С.Г.А.Л Х.У.Р.А.А.Х.А.Д. У.В.С.Ы.Н И.Р.Г.Э.Д А.Л.Г.А Т.А.Ш.И.Ж БАЙЖЭЭ
Ш.о.р.о.н.г.о.о.с гарсан х.у.л.и.г.а.а.н.у.у.д х.ө.д.ө.ө н.у.т.а.г.т о.ч.о.о.д х.э.р.х.э.н а.в.и.р.л.а.ж нутгийн у.д.и.р.д.л.а.г.а.а.с ч э.р.х м.э.д.э.л.т.э.й байдаг бас н.э.г.э.н ж.и.ш.э.э.г д.у.р.д.ъ.я. 1990 оны э.х.э.н ү.е ш.и.г б.и.л.э.э. У.в.с а.й.м.г.и.й.г д.о.н.с.о.л.г.о.с.о.н нэг а.т.а.м.а.н т.ө.р.с.ө.н нь Төрсайхан гэгч.
Тэрээр х.у.л.г.а.й, х.ү.ч.и.н, х.ү.н з.о.д.с.о.н. х.э.р.г.э.э.р олон жил шо.р.о.н.д с.у.у.г.а.а.д ну.та.г.т.а.а. очсон нь энэ. Очуутаа л а.й.м.г.и.й.н.х.а.а. З.а.с.а.г д.а.р.г.ы.н м.а.ш.и.н.ы.г б.у.л.а.а.н у.н.а.ж дэ.л.г.ү.ү.р х.э.с.э.н т.о.о.ц.о.о тө.л.б.ө.р.г.ү.й.г.э.э.р а.р.х.и, т.а.т.а.а.с а.в.д.а.г б.о.л.с.о.н б.а.й.г.а.а юм. Увсын д.э.л.г.ү.ү.р.ү.ү.д.и.й.н а.л.ь л ө.н.г.ө.т.э.й өөдтэйг нь х.а.м.а.н а.в.ч а.й.м..г.и.й.н.х.а.а Засаг д.а.р.г.ы.н у.н.а.а.г д.ө.р.ө.ө.л.с.ө.ө.р хэсэг х.у.г.а.ц.а.а.г т.у.у.л.с.а.н гэж байгаа.
Энэ х.о.о.р.о.н.д э.р х.ү.й.с.т.н.и.й ч.а.н.а.р.а.а г.а.р.г.а.ж н.у.т.г.и.й.н о.л.о.н с.а.й.х.а.н б.ү.с.г.ү.й.г д.о.р.о.м.ж.и.л.ж байсан байдаг. У.в.с а.й.м.а.г.т т.ү.ү.н.и.й ө.ө.д.ө.ө.с д.у.у.г.а.р.а.х з.о.р.и.г.т.о.н г.э.ж б.а.й.с.а.н.г.ү.й. Х.э.р.в.э.э т.ү.ү.н.д с.у.р.г.а.а.л а.й.л.д.а.х б.о.л.б.о.л х.у.л.г.а.н.а м.у.у.р.ы.н с.ү.ү.л.э.э.р о.р.о.л.д.о.н.о гэгч болно. Тиймээс ө.г г.э.с.н.и.й.г нь ө.г.ч, д.а.л.д о.р г.э.с.э.н г.а.з.а.р.т нь з.у.г.т.д.а.г байжээ.
Н.у.т.г.и.й.н б.у.у.р.ь.т.а.й х.ө.г.ш.ч.ү.ү.л т.ү.ү.н.д ” х.ү.н ш.и.г бай ” гэж х.э.л.с.н.и.й.х.э.э т.ө.л.ө.ө.с.ө.н.д з.о.д.у.у.л.а.а.д ү.л.д.с.э.н у.д.а.а ч о.л.о.н т.о.х.и.о.л.д.с.о.н гэж байгаа. Ямар с.а.й.н.д.а.а а.й.м.г.и.й.н д.а.р.г.а нь у.н.а.а.г.а.а б.у.л.а.а.л.г.а.ч.и.х.а.а.д юу ч д.у.у.г.а.р.а.л.г.ү.й хэдэн жил болохов. Түүний д.а.р.л.а.л, д.а.р.а.м.т.ы.г У.в.с.ы.н.х.а.н я.с м.а.х.а.а.р.а.а м.э.д.э.р.ч б.а.й.с.а.н ц.а.г.т бас н.э.г.э.н а.т.а.м.а.н болох ” х.а.р ” Т.у.л.г.а.а ш.о.р.о.н.г.о.о.с с.у.л.л.а.г.д.ж.э.э. Төрсайхан ч ” х.а.р
” Тулгааг о.н.г.о.ц.н.ы б.у.у.д.а.л д.э.э.р т.о.с.ч ” У.в.с.ы.н д.о.ш м.и.н.и.й.х. Х.о.л б.а.й ” г.э.ж х.э.л.с.э.н а.ж. Тэгэхэд нь Тулгаа ш.и.н.э.х.э.н а.т.а.м.а.н Төрсайханы а.м.и.й.г т.э.р д.о.р нь т.а.с.а.л.с.а.н нь б.а.я.р.л.у.у.ш.т.а.й х.э.р.э.г болжээ. Э.н.э м.э.д.э.э.г с.о.н.с.с.о.н У.в.с.ы.н и.р.г.э.д б.а.я.р..л.а.х..д.а.а у.й.л.ж, а.л.г.а т.а.ш.и.ж байсан байгаа юм. Х.ү.м.ү.ү.с.и.й.г и.й.м б.о.л.т.о.л н.ь х.а.ш.р.а.а.ж байсан ш.о.р.о.н.г.и.й.н э.р.и.й.н т.ү.ү.х т.ө.г.с.ө.х.ө.д Тулгааг ш.ү.ү.н х.э.л.э.л..ц.э.х б.о.л.ж.
Х.у.у.л.и.а.р.а.а х.ү.н х.ө.н.ө.ө.с.ө.н х.ү.н.и.й.г ц.а.а.з.а.а.р а.в.а.х нь д.а.м.ж.и.г.г.ү.й. И.н.г.э.э.д У.в.с.ы.н ш.ү.ү.х н.э.э.л.т.т.э.й х.у.р.а.л.д.а.х.а.д н.у.т.г.и.й.н и.р.г.э.д нь Тулгааг ” х.э.р.э.г.т.э.н б.и.ш. Г.а.в.ь.я.а.т.а.й х.ү.н ” гэж ө.м.г.ө.ө.л.с.ө.ө.р б.а.г.а я.л.т.а.й м.у.л.т.а.л.ж байсан нь саяхан. Түүнчлэн Мөст с.у.м.ы.н и.р.г.э..д.и.й.г т.э.р ч.и.г.т нь ч.и.ч.р.ү.ү.л.с.э.н х.э.р.э.г
1990 оны с.ү.ү.л.и.й.н х.а.г.а.с.т г.а.р.ч байсан нь Х.о.в.д а.й.м.г.и.й.н М.ө.р.д.ө.н.г.и.й.н а.р.х.и.в.т х.а.д.г.а.л.а.а.с.т.а.й. Т.у.х.а.й.н ү.е.д Ч. Эрдэнэсонины г.у.р.в.а.н х.ү.ү.х.д.и.й.г х.ө.н.ө.ө.ж, з.а.м д.э.э.р х.а.я.с.а.н х.э.р.э.г м.а.н.д.а.х.а.д а.а.в нь б.о.л.о.х Ч. Эрдэнэсонинг с.э.ж.и.г.л.э.н б.а.р.и.в.ч.и.л.с.а.н байдаг. Е.р нь г.э.р.ч.ү.ү.д.и.й.н м.э.д.ү.ү.л.э.г, цаг х.у.г.а.ц.а.а гээд бүх з.ү.й.л Ч. Эрдэнэсонин х.э.р.г.и.й.г ү.й.л.д.с.э.н болохыг н.о.т.о.л.ж байж.
Ингээд Х.о.в.д.ы.н ш.ү.ү.х.э.э.с ц.а.а.з.а.а.р а.в.а.х я.л сонссон Ч. Эрдэнэсонин У.л.а.а.н.б.а.а.т.а.р.т ирсэн ч хэргээ х.ү.л.э.э.г.э.э.г.ү.й гэдэг. Ийн хэдэн жил болоход Ч. Эрдэнэсонин х.э.р.г.э.э х.ү.л.э.э.л.г.ү.й у.л.м.а.а.р ц.а.й.р.с.а.н байгаа юм. Х.э.р.г.и.й.г ц.а.й.р.у.у.л.а.х.д.а.а э.х.н.э.р нь Ч. Эрдэнэсонины д.а.р.а.м.т.а.а.с а.н.г.и.ж.р.а.х.ы.н т.у.л.д гурван х.ү.ү.г.э.э х.ө.н.ө.ө.г.ө.ө.д н.ө.х.р.ө.ө г.ү.т.г.э.с.э.н б.а.й.ж ч б.о.л.о.х г.э.д.э.г ү.н.д.э.с.л.э.л.и.й.г б.и.й б.о.л.г.о.с.о.н у.д.а.а.т.а.й.
Энэ х.у.г.а.ц.а.а.н.д Ч. Эрдэнэсонин нутгийнхаа з.а.х.и.р.г.а.а руу захидал б.и.ч.и.ж ” Мөст с.у.м.ы.н и.р.г.э.д.и.й.г бүгдийг нь а.л.н.а. Би у.д.а.х.г.ү.й ” с.у.л.л.а.г.д.ан.а гэдэг з.у.р.в.а.с.ы.г илгээгээд байж. Мэдээг сонссон М.ө.с.т.и.й.н и.р.г.э.д ч тэр чигээрээ ү.й.м.ж, Ч. Эрдэнэсонинг ирэхээс нь өмнө нутаг орноосоо д.ү.р.в.э.х тухай асуудал ч боссон байгаа юм.
Учир нь нутгийн и.р.г.э.д түүнийг х.э.р.э.г.т.э.н мөн гэж ш.ү.ү.х.и.й.н өмнө г.э.р.ч.и.л.с.э.н нь түүнээс а.й.х.а.д х.ү.р.г.э.ж.э.э. Харин н.у.т.г.и.й.н нэг хөгшин санал г.а.р.г.а.с.а.н нь дэмжигдэж нутгийн олон д.а.г.а.с.а.н байна. Ингээд Ч. Эрдэнэсонинг с.у.л.л.а.г.д.а.ж и.р.э.х.эд Мөстийн и.р.г.э.д х.а.д.а.г б.а.р.и.н у.г.т.а.ж, а.й.л а.й.л.а.а.с ө.м.ч т.а.с.д.а.н г.э.р б.а.р.ь.ж, н.у.т.а.г ч.ө.л.ө.ө.л.ө.н өгчээ.
Мөст с.у.м.ы.н цаад б.и.е.д байх хайрхан түүний мэдэлд о.ч.и.ж төд удалгүй х.э.р.э.г.т.э.н Эрдэнэсонин мянгат малчин б.о.л.с.о.н гэгддэг. Тэрээр ийн мянгат м.а.л.ч.и.н б.о.л.с.о.н нь мөнөөх ш.о.р.о.н.г.и.й.н а.т.а.м.а.н гэдэг х.о.ч зүүсэнтэй нь холбоотой. Тодруулбал, Ч. Эрдэнэсонин ө.ө.р.и.й.н өмчилж авсан нутаг руу х.ү.н.и.й м.а.л орж ирвэл б.у.ц.а.а.ж ө.г.д.ө.г.г.ү.й байсан аж.
А.д.у.у м.а.л аа э.р.ж, сурж ирсэн нэгнийг ” Х.о.х.ь ч.и.н.ь. Энэ г.а.з.а.р м.и.н.и.й.х. Яах гэж м.а.л.а.а н.а.а.ш нь я.в.у.у.л.а.а.д байгаа юм. М.и.н.и.й г.а.з.р.ы.г т.а.л.х.а.л.с.н.ы.х нь т.ө.л.ө.ө.с.ө.н.д а.в.л.а.а ” х.э.м.э.э..г.э.э.д з.о.д.о.ж, з.а.н.ч.и.н б.у.ц.а.а.с.а.а.р м.я.н.г.а.т Ч. Эрдэнэсонин г.э.х т.и.т.э.м з.ү.ү.х б.о.л.с.о.н у.д.а.а.т.а.й.
Ийн ш.о.р.о.н.г.о.о.р д.а.м.ж.с.а.н х.ү.м.ү.ү.с н.у.т.а.г.т.а.а х.а.а.н ш.и.г а.м.ь.д.а.р.д.а.г нь ж.а.м ё.с.н.ы.х м.э.т б.о.л.ж.э.э. Өнөөдөр ш.о.р.о.н.д о.р.д.о.г, х.ү.н а.л.д.а.г, х.у.у.л.и.а.с а.й.д.а.г.г.ү.й г.э.д.г.э.э.р.э.э д.а.р.а.м.т.а.л.д.а.г х.ү.м.ү.ү.с н.у.т.а.г н.у.т.а.г.т л байна. М.о.н.г.о.л.ы.н н.и.й.г.э.м.д ийм и.л х.э.р.н.э.э д.а.л.д д.а.р.л.а.л г.а.з.а.р авсаар..
Be First to Comment